Пишува Сања Наумовска/sanja@panacea.mk
Колку се почитуваат законите од областа на здравството и безбедноста на производите е само дел од ингеренциите на Државниот санитарен и здравствен инспекторат, кој работи со вкупно 15 подрачни одделенија низ целата земја. Појавата на болнички инфекции, предизвикани од различни видови бактерии, некои и многу опасни за здравјето на луѓето, е прашање кое секогаш е актуелно кај јавноста.
За тоа како да се заштитат пациентите и медицинскиот персонал, но и за сите прашања други прашања поврзани со работата и надлежностите на инспекторите, разговараме со д-р Ирина Сотирова-Бухова, директор на Државниот санитарен и здравствен инспекторат.
Кои се надлежностите на Државниот санитарен и здравствен инспекторат?
Д-р Сотирова-Бухова: Во надлежностите на ДСЗИ се објектите кои вршат здравствена дејност, тоа се приватните и јавните здравствени установи од примарно, секундарно и терцијарно ниво, учиилиштата и градинките, и објектите кои даваат хигиенски услуги, како фризерски и козметички салони, фитнес клубови и салони за масажа. Од областа на безбедноста на производите, ДСЗИ врши проверка на безбедноста на козметичките призводи, играчките за деца, а се вршат и редовни инспекциски контроли во објектите кои вршат промет, се земаат мостри за анализа од овие предмети при увоз и при промет. Државниот инспекторат врши и надзор и на патниците во меѓународниот сообраќај, постапува и при појава на заболувања кај лица со знаци на труење со храна (алиментарни интоксикации и токсоинфекции), при дојави од Центрите за јавно здравје.
Во надлежност на ДСЗИ се над 30 закони, меѓу кои законот за здравствена заштита, законот за заштита на населението од заразни болести, законот за здравствено осигурување, законот за управување со отпад, во делот на медицинскиот отпад, законот за јавно здравје, законот за безбедност во снабдувањето со крв. Исто така постапува и по законите за безбедност на производи, за безбедност на козметички производи, за здравствена исправност на животни намирници и други.
Морам да нагласам дека ДСЗИ со посебен акцент постапува по законот за безбедност на детски играчки, кој е усогласен со европската регулатива. Минатата година сме уништиле околу 2.000 играчки за кои се докажало дека се физички или хемиски небезбедни,а а имаме и листа на увозници со податоци колку пати и колкав број на небзбедни играчки имаат увезено.
Во голем дел од овие случаи, често сме во коштец со понатамошната постапка. Откако ќе откриеме небезбедна пратка, втората мостра, на барање на узоникот, може да оди на испитување во втора лабораторија. Доколку и таму се докаже дека е небезбедна пратката, увозникот мора да плати парична глоба од 5.000 евра, или доколку ја плати во рок од седум дена од 2.500 евра. Доколку не ја плати, фирмата се упатува на Судот за прекршоци. Проблемот е во тоа што, откако сум јас директор на оваа институција, изминатите 18 месеци, немам сведочено за изречена пресуда за увоз на небезбедни производи. Најчесто увозникот се прогласува за виновен, и се пушта со опомена. Компаниите тоа го искористуваат и продолжуваат и понатаму да увезуваат небезбедни играчки. Во последниот квартал имаме регистрирано девет увози на небезбедни играчки, но ниту еден од нив не плати глоба. Не помалку важна е и безбедноста на купките и маслата за бебиња. Во овој сегмент имаме проблем со премалку акредитирани лаборатории кои ги работат овие анализи.
Какви контроли вршат здравствените и санитарните инспектори во здравствените установи и на колку време?
Д-р Сотирова-Бухова: Во здравствените установи се вршат редовни, вонредни и контролни инспекциски надзори. Редовните надзори се планирани, а динамиката е според проценката на ризикот. Болничките установи се контролираат квартално, а помалите здравствени установи еднаш до двапати годишно.
Контролните надзори се вршат по издадена управна мерка, на пример, решение за констатирани недостатоци.
Вонредните инспекциски надзори, пак, се ненајавени и се прават по барање на министерот за здравство, Инспекцискиот совет, директорот на ДСЗИ, или пак по добиена информација од медиумите, од претставка на пациенти или од анонимна претставка, која е од јавен интерес.
Она што сакам да го нагласам е извонредната соработка со директорите на здравствените установи. Тие самите се обраќаат до нас кога имаат проблем, на пример болничка инфекција. Можам да кажам дека нема болница што сака да сокрие интрахоспитална инфекција. Пријавувањето е и законска обврска, а ние и ги стимулираме да се обратат до нас, заради тоа што на тој начин проблемот ќе биде многу побрзо надминат.
Кои се најчестите бактерии кои се откриваат во здравствените установи, кои од нив се најопасни?
Д-р Сотирова-Бухова: Во здравствените установи најчести болнички соеви на бактерии кои предизвикуваат интрахоспитални инфекции се Escherichia coli, acinetobacter, pseudomonas aeruginosa, klebsiella, метицилин резистентен staphylococcus aureus (MRSA) и други. Сите бактерии, дури и условно патогените, се опасни имајќи го во предвид фактот дека пациентите кои се хоспитализирани во здравствените установи се имунодефициентни.
Како можат да се заштитат пациентите и вработените од нив?
Д-р Сотирова-Бухова: Превенцијата од интрахоспитални инфекции, како за пациентите, така и за вработените се состои пред сѐ во придржувањето, особено на персоналот, кон мерките за превенција како што се одржувањето на хигиена во просториите, на приборот за работа, редовна дезинфекција, бактериолошки мониторинг, асептична постапка при интервенции и употреба на стерилизиран материјал, но пред сѐ хигиена на раце и користење на заштитни средства како ракавици и маски.
И пациентите можат да преземат мерки, да ги користат почесто средствата за дезинфекција што ги има во речиси секоја установа, редовно да си ги мијат рацете и да ја одржуваат личната хигиена.
Какви права имаат пациентите кои се заразиле со болничка бактерија, дали можат да добијат отштета?
Д-р Сотирова-Бухова: Доколку се докаже дека се работи за болничка инфекција, односно во медицинската документација за пациентот има пријава за интрахоспитална инфекција, пациентот има право да поведе судска постапка. Според законот за заштита на правата на пациентите, здравствената установа е должна да му издаде на пациентот копија од целокупната медицинска документација со која располага.
Во овој контекст морам да нагласам дека имаме многу случаи и кога пациентите дошле во болницата со бактерија, која ја донеле, на пример, од некоја друга болничка установа. За да се заштитат здравствените установи, сега почнуваат практика на земање брис на прием во болница, за да се утврди дали пациентот има бактерија. Секаде во светот терцијарните установи преземаат мерки да се заштитат, па не е дозволуваат никој да влезе ако не му е земен брис од грло, нос, нокти…
