Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Професионалните алергии се заболувања кои се голем процент од алергиите воопшто, но она што кај нив се разликува е можноста тие пофокусирано да се превенираат и да се лекуваат согласно изложеноста на одреден алерген. Според проф. д-р Јованка Караџинска-Бислимовска од Институтот за медицина на труд на Македонија, професионалните алергии не се разликуваат од алергиските болести на одредени органи и системи. Со неа разговаравме за тоа кои професии се најмногу изложени на ваков ризик и што подразбира превенцијата за нив. Таа учествуваше на посебната сесија на четвртиот конгрес на Македонското здружение за алергологија и клиничка имунологија што беше одржан минатата недела во Охрид токму за професионалните алергиски заболувања.
Што се подразбира под поимот професионални алергии?
Проф. д-р Караџинска-Бислимовска: Причините кои ги предизвикуваат професионалните алергии се чести, заболувањата од нив се, исто така, чести и го следат националниот тренд кој оди истовремено со интернационалниот тренд, а тоа е зголемување на инциденцата и преваленцата на овие болести. Тие не се ретки, напротив се исклучително чести. Но, што е она што ги одделува?
Професионалните алергиски болести воопшто не се разликуваат од алергиските болести на одредени органи и системи.
Од обичните алергиски болести, основната разлика е во причината. Алергиските болести кои ги нарекуваме професионални се причинети од фактот од работната средина и од работното место. Токму тоа што може да се препознае или често поврзе и идентификува факторот причинител на алергијата, нам ни обезбедува главната функција на она што значи здравствена дејност или медицина, а тоа е превенцијата, да можеме да ја спроведеме. Во светот на алергијата има толку многу материи, има толку многу честички кои на одреден начин стануваат туѓи за човечкиот организам, што е исклучително тешко тие да се препознаат и идентификуваат и да се поврзат за клиничката слика и за клиничката манифестација кај еден пациент. Кога имате таква појава во еден затворен простор, а тоа е колектив компанија, фирма, фабрика, установа, го поврзувате не само со еден поширок работен простор, туку со конкретно работно место и вие точно можете на одреден начин да ги приближите причините кои би можеле да бидат препознаени како ризик фактори за појавата на овие заболувања. Според последните податоци на еминентни меѓународни организации кои се занимаваат со алергологијата, се дава значајно место на професионалните алергии велејќи дека од 9 до 25 % од сите алергии се од професионален карактер. Ако ова го поврземе и со тоа дека тие може да се превенираат, ако ги препознаеме и идентификуваме причините, тогаш е навистина важно и вредно познавањето на тој тип на алергиска манифестација.
Во нашата земја кај кои професии е најголем процентот на ваков тип на професионални алергии?
Проф. д-р Караџинска-Бислимовска: Кога зборуваме за професионални алергиски болести најчесто разговараме за професионален ринит, уште повеќе за професионална астма и за професионален алергиски алвелоит. Но, една од најчестите патолошки промени кои се јавуваат се промени на кожата и тоа се професионални алергиски кожни заболувања. Значи, респираторниот систем и кожата како најекспонирани системи и органи се во директен контакт со надворешните причинители. Да не заборавиме дека во развојот на професионалната алергија јасно е дека сите вработени нема да заболат од професионална алергиска болест, бидејќи тука станува збор за комплекс на фактори кои влијаат дали една болест ќе се развие или не. Почнувајќи од генетика – она што го носиме, од средината во која се наоѓаме, од работното место – факторите кои се присутни на таа работа и, секако, од она што ја чини личноста на човекот. Едно е генетика, а друго е животот што го следи една индивидуа во кој и психосоцијалниот елемент е фактор кој има силно влијание. Затоа сме толку лути на стресот, на социјалната околина, на она што не опкружува, на политиките, па потоа се вртиме околу околината која, исто така, има врска со социјалата, односно која храна ќе ја јадеме, што се случува со аерозагадувањето. Сето тоа има влијание на појавата на професионална алергија. Затоа, идентификацијата на причините кога се во прашање професионалните алергии, можеби не е поедноставна, но е пофокусирана. Но, знаеме дека човекот не е само таму. Е токму тука е проблемот и тежината ние да можеме да помогнеме, бидејќи се врзува со работа и работното место. Индивидуата го има својот живот и надвор од работното место, ја носи со себе генетската комбинација која ја наследува, но и животот и околината околу нас значајно влијаат колку тие фактори од работното место ќе имаат можност да предизвикаат болест.
Занимањата и работните места зависат од факторите и причините. Ние велиме дека нема работно место каде што не може да се јави професионална алергија. Една садомијачка која мие садови во ресторан, хотел, поради употреба на детергенти, сапуни или средства за дезинфекција е изложена и може да развие и респираторна и кожна алергија. Еден фотограф, здравствен работник, автолакер, автомеханичар, металостругар, работник во кој било сегмент на хемиската индустрија, работник во пекарница, чевлар, фризер, нема професија која не е изложена на евентуална појава на ваква професионална алергија. Тоа е појава која е присутна секаде околу нас и затоа превенцијата може многу да помогне, и примената на сите мерки треба да обезбеди барем работното место да не биде извор на алергии или да биде помалку извор на алергии.
Каква е превенцијата кога станува збор за овој тип на алергиски заболувања?
Проф. д-р Караџинска – Бислимовска: Ние ги имаме предвид огромниот број на потенцијални супстанци кои се можни алергени или сензибилизирачки супстанци. Значи, ние можеме да претпоставиме на кои работни места може да се очекува појава на одредени професионални алергии.
Ако е така, како ќе ја спроведеме превенцијата?
На тој начин што ќе ги спроведеме сите мерки на превенција на сите нивоа во тоа работно опкружување. Тоа се прво техничко-технолошки мерки кои се колективни, во делот на вентилацијата, автоматизација, механизацција и останати делови од процесот за што помалку супстанците кои се во технологијата да бидат надвор во средината, она што значи респираторна атмосфера на експонираните работници.
Потоа тука се личните и заштитните средства, се знае што треба да се употреби, каков тип на маски или ракавици, или заштитна облека кога станува збор за контакт или инхалација на супстанците со кои се работи. Тоа е прва линија или примарно ниво на превентивни мерки. Секундарното ниво подразбира рано откривање на знаци за да се спречи понатамошен развој на болеста. Тоа се превентивни медицински прегледи кои ги спроведува Медицина на труд. Зошто и како ќе се свртиме кон алерголошките проблеми кога сите одат на превентивни прегледи – бидејќи го препознаваме работното место, имаме податоци од проценка на ризик на работно место и го вклопуваме во она што законите и прописите го велат – тоа треба да се следи, контролира и врз основа на тоа да се даде мислење. Притоа, секој знак рано фатен за професионална алергија може да има превенирање во понатамошниот развој и еволуција. Последно ниво е кога веќе имате болест. Но, ако не превенираме и во таа крајна фаза ние ќе дозволиме болеста да напредува, ќе доведе до инвалидност, до изгубена работна способност, а може да биде и со фатални последици – смрт. Ако болен со астма продолжиме да го изложуваме на супстнцата која е директен предизвикувач на болеста, можеме да лекуваме со каква сакаме терапија, но ако лицето и натаму е изложено ние нема да го прекинеме ланецот и болеста ќе напредува. Оттаму е потребата да сите лекари, особено на ниво на примарна здравствена заштита да ја препознаваат проблематиката и го испратат лицето на вистинско место кај оние стручњаци кои се занимаваат со оваа здравствена проблематика. Институтот за медицина на труд на Р Македонија е апсолутно институција со високопрофилиран кадар кој може да ги обезбеди сите и дијагностички и терапевтски и превентивни мерки.
