Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Препораките на Националната Бубрежна Фондација на САД, се сите лица, барем еднаш во годината да прават лабораториско испитување на крвта и урината (да се проверува уреа и креатинин во серумот и абнормалности во урината), со цел да се превенираат болестите на бубрезите. Особено, ако се знае дека во најголем процент бубрежните заболувања се хронични, без никаки симптоми и траат повеќе години.
За тоа како да се препознае дека бубрезите се болни, кои се причините и можните компликации од ненавремено лекување, разговаравме со проф. д-р Оливера Стојчева-Танева, специјалист нефролог.
Заболувањата на бубрезите од самиот почеток може да се манифестираат со бурна симптоматологија, но исто така може и долго да траат без никакви симптоми и знаци на болеста. Како може да се препознат болни бубрези?
Проф. д-р Стојчева-Танева: За бубрежните заболувања, вооопшто, се знае дека се подмолни, најчесто без никакви симптоми, хронични, што значи траат повеќе години и во најголем број на случаи завршуваат со откажување на бубрежната функција при што потоа следи лекување со дијализа или евентуално, трансплантација. Малку болести кои ги зафаќаат бубрезите даваат уште од почетокот бурни симптоми, а тоа се најчесто системските и автоимуните болести кои истовремено зафаќаат и други органи, кои се пратени со симптоми, па при испитувањата, се открива дека се зафатени и бубрезите. Исто така, инфективните заболувања, кои најчесто акутно ги зафаќаат бубрезите, даваат симптоми и на бубрежно заболување (намалено мокрење или престанок на мокрење, нагол пораст на уреа и креатинин во крвта, понекогаш големи отоци, покачена температура) за да подоцна преминат и во хронично оштетување на бубрезите и евентуално потреба од дијализа. Бурни симптоми може да дадат и бубрежните камчиња (силна болка, колика, крвава урина, повраќање, гадење), кои исто така можат, доколку навремено и адекватно не се лечат, да доведат до откажување на бубрежната функција и потреба од дијализа (доколку се зафатени двата бубрега и бубрежни канали).
Доколку постои хронично бубрежно заболување, а пациентот нема симптоми, најчесто бубрежната болест се открива преку случаен преглед на урината и крвта, вообичаено при систематските прегледи. Националната Бубрежна Фондација на САД, препорачува сите лица, барем еднаш годишно да прават лабораториско испитување на крвта и урината (да се проверува уреа и креатинин во серумот и абнормалности во урината).
Иако хроничните бубрежни заболувања најчесто се асимптоматски, она што може да ги упати пациентите да проверуваат евентуално постоење на бубрежна болест се покачување на крвниот притисок (најголем дел од бубрежните болести се асоцирани со покачен крвен притисок), присуство на шеќерна болест (шеќерната болест многу често се комплицира со бубрежно оштетување), напредната возраст (со возраста, се зголемува и бројот на лицата со намалена бубрежна функција), присуство на бубрежно заболување кај некој член во семејството, постоење на некое друго метаболно или автоимуно заболување (на пр. гихт, системски лупус еритематодес и др.) Посебно ќе ги потенцирам лицата кои веќе имаат хипертензија (покачен крвен притисок) и шеќерна болест, како потенцијални пациенти со бубрежно оштетување, поради што е потребно стриктна контрола на бубрежната функција.
Кои се причини за појава на болки во бубрезите?
Проф. д-р Стојчева-Танева: Болки во бубрезите можат да дадат повеќе бубрежни заболувања, но најчесто се работи за бубрежни камчиња, инфекција на бубрезите, малигни тумори во понапредната фаза, бубрежна опструкција (застој на урина во бубрезите поради стоп во одводот на урината, најчесто од камчиња или тумори). Болката е поволна за пациентот бидејќи ќе побара лекарска помош, при што ќе се направат испитувања и ќе се постави точната бубрежна дијагноза.
Водечка причина за потполно откажување на бубрежната функција и лекување со дијализа во светот, но и кај нас (според податоците од реналниот регистар на Р.Македонија) се шеќерната болест и покачениот крвен притисок.
Секако дека зависно од болеста, и последиците од нелекувањето можат да бидат различни по пациентот. Но, кои се најтешките компликации кои може да се појават ако не се лекуваат бубрезите навреме?
Проф. д-р Стојчева-Танева: Во зависност од основното бубрежно заболување, можни се повеќе исходи. Постојат бубрежни заболувања кои се поргресивни и кои не можат да се излекуваат, но со навремено откривање и лекување, може да им се забави прогресијата и повеќе години, а со тоа да се одложи и потребата од дијализа. Постојат пак, бубрежни болести кои со навремено откривање и лекување можат да бидат спречени и да не дојде до нивна прогресија до дијализа. Такви се на пример бубрежните камчиња, инфекциите на бубрезите, хипертензијата, доколку адекватно и навремено се лекува, бубрежни тумори ако се отстранат навреме, опструкција на бубрезите која благовремено ќе се реши и слично. Доколку не се открие навреме или не се лекува хроничната бубрежна болест, особено ако се работи за брзопрогредирачки тип, тогаш е можно за кратко време пациентот да има потреба од лекување со дијализа.
Кои се најчестите болести што ги зафаќаат бубрезите?
Проф. д-р Стојчева-Танева: Водечка причина за потполно откажување на бубрежната функција и лекување со дијализа во светот, но и кај нас (според податоците од реналниот регистар на Р.Македонија) се шеќерната болест и покачениот крвен притисок. Овие две состојби во последните децении имаат огромен пораст, поради животниот стил (брза храна со висок калориски внес, седентарен начин на живеење, недостаток на физичка активност поради користење на интернетот, користење на обоени безалкохолни пијалоци кои имаат многу калории и шеќери) кој води до пораст на дебелината, која пак од своја страна е асоцирана со покачен крвен притисок и шеќерна болест.
Кога треба да се вклучи алармот и да се побара лекарска помош?
Проф. д-р Стојчева-Танева: Нотирање на покачен крвен притисок во секој случај треба да значи и испитување на бубрежната функција. Лица со докажана шеќерна болест редовно треба да ја проверуваат состојбата на бубрезите. Секоја болка во пределот на крстот треба да вклучи и проверка на состојбата на бубрезите. Појава на крв во урината и пенеста урина укажува на потреба од итна проверка на состојбата на бубрезите. Појава на отоци околу очите и на потколениците треба да алармира за проверка на бубрежната функција. Намалување и/или престанок на мокрење итно бара проверка на бубрежен статус.
