ПРАВА НА ПАЦИЕНТИ: Кога се прави ин витро со донирани полови клетки и гестациски носител

Кога не е можно користење на сопствени полови клетки на жената и/или сопствени полови клетки на мажот од брачната двојка, може да се спроведе постапка на биомедицинско потпомогнато оплодување (БПО)  со гестациски носител во следните случаи:

Ако во постапката на БПО не е можно користење на сопствени полови клетки на брачните и вонбрачните двојки, односно ако тие не се користат поради спречување на пренесување на тешка наследна болест на детето, можат да се користат донирани сперматозоиди, јајце клетки или ембриони од други лица (алогенеичко оплодување).

Кога не е можно користење на сопствени полови клетки на жената и/или сопствени полови клетки на мажот од брачната двојка, може да се спроведе постапка на биомедицинско потпомогнато оплодување (БПО)  со гестациски носител во следните случаи:

  • Со користење на донирана јајце клетка преку внесување на ембрион добиен со спојување на сперматозоид на мажот од брачната двојка која бара поведување на постапка на БПО со гестациски носител и донирана јајце клетка,
  • Со користење на дониран сперматозоид преку внесување на ембрион добиен со спојување на јајце клетка на жената од брачната двојка која бара поведување на постапка на БПО со гестациски носител и дониран сперматозоид
  • Со користење на донирана јајце клетка и дониран сперматозоид преку внесување на ембрион добиен со спојување на донирана јајце клетка и дониран сперматозоид.

Во постапката на БПО со гестациски носител, забрането е користење на јајце клетка од жената-гестациски носител. Гестациски носител може да биде жена која ги исполнува следните услови:

  • Да биде државјанин на Р. Македонија;
  • Да биде во добра психофизичка и општа здравствена состојба;
  • Да биде на возраст од најмалку 25 години живот, се до возраст во која жената е во добра психофизичка и општа здравствена состојба која овозможува здрава бременост и раѓање на здраво дете.
  • Мајка на најмалку едно дете во моментот на започнување на постапката на БПО;
  • Да не и е одземено или ограничено родителското право;
  • Да не и е изречена казна за сторено кривично дело со ефективна казна затвор во траење од над шест месеца;
  • Да не и е ограничена или одземена деловната способност;
  • Да не е душевно болно или лице со пречки во интелектуалниот развој;
  • Да не е зависник од дрога или други психотропни супстанции или алкохол,
  • Да нема тешко хронично заболување или да не е болно од неизлечива заразна болест.
  • Психофизичката и општата здравствена состојба на жената која сака да стане гестациски носител, ја оценува здравствена комисија, пред поведување на постапката на БПО со гестациски носител и за тоа едногласно донесува одлука. Здравствената комисија исто така оценува дали жената која сака да стане гестациски носител е во добра психофизичка и општа здравствена состојба која овозможува здрава бременост и раѓање на здраво дете, имајќи ја предвид нејзината возраст. Одлуката се изработува во писмена форма, ја потпишуваат сите членови на здравствената комисија и се доставува до жената која сака да стане гестациски носител и до Министерството за здравство. Здравствената комисија ја формира министерот за здравство со мандат од четири години и има пет члена, од кои тројца доктори на медицина, психолог специјалист по медицинска психологија и доктор на медицина специјалист по психијатрија. Сите членови на здравствената комисија имаат по најмалку 10 години работно искуство во струката и положен тест на интегритет и психолошки тест.

Здравствената комисија по службена должност прибавува од здравствените установи медицинска документација за жената која сака да стане гестациски носител за нејзината психофизичка и општа здравствена состојба во периодот пред утврдувањето на психофизичката и општата здравствена состојба. Жената за која здравствената комисија ќе донесе одлука дека има нарушена психофизичка или општа здравствена состојба, не може да биде гестациски носител.

Право на користење на постапка на БПО имаат полнолетни и деловно способни мажи и жени кои, покрај причините заради кои се спроведува БПО се во брак или живеат во вонбрачна заедница и кои според возраста и општата здравствена состојба се способни за родителска грижа.