Прим. д-р Јадранка Живковиќ: Зошто може да се јави слабокрвност кај де­ца­та

Пишува: Прим. д-р Јадранка Живковиќ

Специјалист-педијатар

Анемија, или пошироко позната како слабокрвност, е нарушување што се карактеризира со намален број црвени крвни зрнца (еритроцити), односно со недостиг од крвен пигмент (хемоглобин). Хемоглобинот, кој е составен дел од еритроцитите, по состав е протеин што го пренесува кислородот од белите дробови до ткивата. За нормална функција на човековиот организам е неопходно квалитетно снабдување на органите и на ткивата со кислород. При анемија страдаат сите органи поради недостиг од кислород.

Постојат повеќе видови анемија. Најчесто застапен тип е анемија поради недостиг од железо – сидеропениска анемија. Железото е неопходно за создавање на хемоглобинот. Оваа анемија најчесто се јавува како резултат на несоодветна исхрана.

ФИЗИОЛОШКА АНЕМИЈА

Кај новороденото и малото доенче анемијата може да е физиолошка, нормална појава поради засилено разградување на вишокот еритроцити со што детето се раѓа. Најчеста е во вториот или третиот месец од животот, бидејќи еритроцитите настанати во феталниот период живеат само 60-70 дена (нормално е 120), волуменот на крв брзо се зголемува бидејќи детето брзо расте, а новите еритроцити побавно се произведуваат.

Кај доносените деца што се хранат со хранат со мајчино млеко не е потребна посебна терапија. Примена на препарати со железо доаѓа предвид само ако претпоставуваме дека кај детето резервите со железо се мали, на пример поради јака анемија кај мајката во текот на бременоста.

Кај предвремено родените деца, без оглед на квалитетот на исхраната, треба да се почне со терапија со железо по првиот месец од животот. Кај нив бројот на еритроцитите и количеството на хемоглобинот се намалуваат побрзо отколку кај терминските деца, обично веќе од 3. до 6. недела од животот, поради помалите резерви на железо. Оваа терапија се дава и кај сите деца со мала родилна тежина, близнаци, деца од повеќеплодна бременост, како и доенчиња што имале перинатален губиток на крв.

СИДЕРОПЕНИСКА АНЕМИЈА

Оваа анемија, која се јавува поради недостиг од железо, е најчеста во детската возраст. Најчесто причина за нејзина појава е недоволен внес на железо преку храна, но може да се јави и при скриено или видливо крвавење. Не треба да се занемарат и хроничните инфекции, особено уринарните, предизвикани од бактеријата ешерихија коли, која го користи железото за својот метаболизам. Во текот на првите шест месеци од животот детето се храни со млеко, мајчино или адаптирано, богато со голем број хранливи материи од основна важност за негов развој, но мошне сиромашно со железо. До овој период потребите од железо се покриени со резервите во црниот дроб, кои се создадени во последната фаза од бременоста.

Ова значи дека кога резервите ќе почнат да слабеат, важно во исхраната на детето е да се воведе храна богата со железо. Кај предвреме родените деца резервите на железо се помали, бидејќи немале време да ги создадат. Кај нив веројатноста за појава на анемија е поголема, па педијатарот обично одредува терапија.

Превенцијата на анемијата треба да почне уште во текот на бременоста. Идната мајка треба да има добра крвна слика, здраво да се храни и да внесува доволно количество витамини неопходни и за неа и за детето. Ова ќе овозможи создавање добри резерви на железо кај детето во првите 5-6 месеци од животот.

СПРЕЧУВАЊЕ И ЛЕКУВАЊЕ

Доењето е вистински начин да се спречи оваа анемија. Таа е поретка, а се јавува и подоцна кај децата што цицаат во однос на оние што се на исхрана со кравјо млеко. Превентивно давање препрати на железо кај ризичните групи (недоносени деца, близнаци, деца со мала родилна тежина, деца од мајки со анемија во текот на бременоста) го намалува ризикот од појава на анемија

Треба да се јаде разновидна храна и во исхраната да се внесат продукти богати со железо, како и оние што ја помагаат неговата апсорпција. Главни природни извори на железо во храна се: месо, риба, џигер, жолчка од јајце, зелен листен зеленчук (особено богат со железо е листот од магдонос), мешунки, свежо овошје.

Железото од сите видови меса, како хем-железо, значително подобро се искористува од нехем-железото, кое се наоѓа во зеленчукот. Дневните оброци треба да содржат доволно количество свежо овошје и зеленчук. Тие содржат витамин Ц, кој ја подобрува апсорпцијата на железото. Кафе,чај, какао, газирани пијалаци и напивки што содржат кофеин, теобромин и танин треба да се пијат 1-2 часа пред или по оброкот, бидејќи тие материи ја отежнуваат апсорпцијата на железото. Апсорпцијата ја отежнува и храна богата со растителни влакна, како што се житарките, а и млекото. Значи, со месо треба да се пие сок, а да се избегнува комбинација на месо со житарки и млеко. Ако не е можно да се внесат доволни количества железо со храна, потребно е да се користат препарати од железо за превенција или терапија на анемија. Се користат разни препарати на железо. Иако резултатите од лекувањето релативно брзо се гледаат (по 2 седмици), терапијата треба да продолжи уште еден месец по нормализирањето на крвната слика за да се наполнат резервите на железо во организмот.

Сидеропениската анемија е многу почесто заболување во нашата популација отколку што се мисли. Причина за висок процент на анемии кај нас секако се лошите навики на исхрана на општата популација, за жал во голем дел предизвикана од сиромаштијата, недоволна едуцираност за начинот на исхрана и несоодветна превентивна терапија кај ризичната група.

КАКО ДА СЕ ПРЕПОЗНАЕ АНЕМИЧНО ДЕТЕ?

• Кај ма­ли­те де­ца ане­ми­ја­та нај­че­сто се откри­ва слу­чај­но, по зе­ма­ње ана­ли­зи, би­деј­ќи не зна­ат да ги об­јаснат проб­ле­ми­те што ги чув­ству­ва­ат. Бле­до­то ли­це не мо­ра да би­де знак за ане­ми­ја. Бо­ја­та на ко­жа­та за­ви­си од неј­зи­на­та де­бе­ли­на, пиг­мен­та­ци­ја и про­кр­ве­ност. Ако, освен ли­це­то, се бле­ди и ус­ни­те и ко­жа­та под но­ктите, би мо­же­ло да се ра­бо­ти за ане­ми­ја. Има и дру­ги симп­то­ми: ра­бо­та­та на мо­зо­кот и му­ску­ли­те е по­бав­на за­што при­ма­ат по­мал­ку кис­ло­род, па се ја­ву­ва­ат за­мор, раз­драз­ли­вост, слаб апе­тит и не­за­ин­те­ре­си­ра­ност за игра.
• По­го­ле­ми­те де­ца, пак, при по­ја­ка ане­ми­ја се жа­лат на вр­тог­ла­ви­ца, зу­е­ње во уши, гла­во­бол­ка, ср­це­би­е­ње, а не­ре­тко кај нив се за­бе­ле­жу­ва за­о­ста­ток во рас­тот и скло­ност кон ин­фек­ции. Не­кои де­ца ста­ва­ат во уста ма­те­рии што не се за ја­де­ње (зем­ја, пе­сок, хар­ти­ја).