14 ноември е прогласен за Светски ден на дијабетесот и се слави секоја година почнувајќи од 1991 година под покровителство на Светската здравствена организација. Во 2006 година со резолуција 61/225 на ОН тој станува ден, официјално забележан и од ОН. Датумот е избран намерно, бидејќи на овој ден е роден Фредерик Бантинг, кој заедно со Чарлс Бест, прави епохално откритие за улогата на инсулинот во третманот на дијабетес.
Што е инсулинска резистенција?
Голем проблем денеска во успешното решавање на шеќерната болест кај пациенти коишто примаат инсулин претставува т.н. инсулинска резистенција, односно кога регулирањето на гликемиите не реагира на соодветни, односно некои физиолошки дози на инсулин, туку се потребни огромни дози на инсулин, што, пак, доведува до влошување на состојбата на шеќерната болест и едноставно гликемиите остануваат исти или повисоки, односно проблемот не е решен. Оваа група на луѓе денеска е многу голема и проблемот претставува еден од основните проблеми во современата дијабетологија, како во однос на дијагностиката, уште поголем проблем во однос на третманот. Се работи за возрасни лица, луѓе преку 45-50 години и повеќе, коишто имаат малку прекумерна телесна тежина, да не речам преку 30 % боди мас индекси веќе би спаднале во група на дебели луѓе. Главно, тоа се дебели луѓе кои се ставени на инсулин од разни причини. Некои од нив поради долгогодишен дијабетес не реагираат на таблети или таблетите престанале веќе да реагираат или од други причини се поставени на инсулин и дозите постојано се зголемуваат, со тоа што пациентите не се задоволни бидејќи примаат огромни дози. Но, и покрај големите дози увидуваат дека нивниот шеќер останува непроменет, дури и влошен. Тука морам да кажам дека се прават многу големи грешки во поставувањето на терапијата, бидејќи одговорот не е во зголемувањето на дозата на инсулин. Бидејќи доколку кај пациентот којшто веќе прима високи дози на инсулин додадеме уште повисоки дози на инсулин во тој случај тој веќе ќе добие компликации од инсулинот или може да кажеме се работи за т.н. инсулинско труење – нус ефектот од инсулинот. Тие се многу значајни нус ефекти и многу се штетни по здравјето на самиот пациент. Тука, на прво место доаѓа до покачување на крвниот притисок. Значи, пациенти кои примаат повисоки дози отколку што им е потребно инсулин, непотребно високи дози, качуваат притисок или ако веќе го имаат тој станува многу повисок. Тоа е прва работа, второ, се нарушува балансот на масти, посебно на триглицериди, холестерол…Тие стануваат се повисоки и потешко реактибилни, и уште полошо кругот се затвора со тоа што високите дози на инсулин доведуваат до зголемен апетитет со што се покачува телесната тежина. Со покачувањето на телесната тежина се таложат масти. Мастите за нивниот метаболизам, односно одржување имаат потреба од уште додаток на инсулин, така што се работи за еден волшебен круг од којшто практично нема излез. Сметам дека ова е главен проблем во денешната дијабетологија. Ова е проблемот, но кои би биле решенијата!? Решенијата се макотрпни, сложени, меѓутоа од мојата богата клиничка пракса можам да кажам дека не кај сите, но кај најголем дел од овие пациенти коишто дошле со ваква предозираност со инсулин, посебно дебели и возрасни, доколку соработуваат, а верувајте, сите сакаат да соработуваат со лекарот, односно нашите препораки ги прифатат, успехот не можам да кажам дека е гарантиран, тоа е тежок збор, но е значаен. Значи, прво се оди на она што не се прави во секојдневната пракса да најдолг временски период од консултацијата посветуваме на совети околу исхраната и начинот на живот на пациентот, за да пациентот сфати, пред се, како треба да се храни, кој е квалитетот на храната што ја внесува бројот на оброците. Исто така, и начинот на живот со внесување повеќе физичка активност во секојдневниот живот итн.
Исхраната кај дијабетесот е посебна
Ова особено важи за пациентите кои примаат инсулин. Многу е погрешно доколку пациентите читаат од Интернет или слушаат разни совети од луѓе коишто се занимаваат со исхрана, кои шаблонизирано даваат исхрана не сфаќајќи дека пациент што прима инсулин мора да има специјална, односно специфична исхрана. За исхраната во неколку реченици би го кажал следново – прво, мора да се зема редовен број на оброци, значи мора да има три оброка, со тоа што помеѓу оброците да се внесат и мали количества на овошје, бидејќи доколку се внесат големи количества на овошје, бројот на калориите не е толку значаен колку што е значајно дека вишокот на фруктоза може да ги покачи триглицеридите што, секако, е непожелно. Второ, исхраната не се состои во тоа нешто да се исфрли од исхраната. Значи, одиме на тоа исхраната да биде разновидна, богата, меѓутоа сепак во количества коишто се ограничени. Она на што вршиме редукција, односно ограничување во исхраната, тоа се јаглехидратите, и тоа посебно шеќерите кои брзо се репсорбираат и кои имаат висок гликемиски индекс. Од типот на разни лебови, кои влегуваат и во составот на брзата исхрана, чисти јаглехидрати од типот на колачи и разни шеќери, дали е жолт, бел итн., медови и тестенини, особено оние од обично бело брашно. Сето тоа може да се внесува, не е дека не, но во лимитирани количества. Многу е погрешно тие комплетно да се исфрлат од исхраната. Ако примаат инсулин мора да внесуваат јаглехидрати, бидејќи ќе направат хипогликемија. Она што им кажуваме дека може да го јадат послободно, тоа се зеленчукот, и тоа свеж може и конзервиран, и разните видови на месо со пониска калориска вредност. Посебно типови на бело месо, како што е месото од живина, риба, младо телешко месо, може и говедско, но кај нас тешко е да се најде. Дури може и свинско месо. И посебно би напоменал, доколку пациентите се чувствуваат гладни, што е често, бидејќи се навикнати на поголем внес на храна, да земаат разни супи, без тестенини, од зеленчук и со месо. Тие се многу препорачливи, но да не се става многу сол, поради притисок и задршка на течности. Ова е тоа што се однесува до самата исхрана. Ние за тоа имаме подготвено посебни листи и најголем дел од времето го посветуваме на исхраната за пациентот да не сфати дека има рестрикција, бидејќи тоа психолошки делува. Не одиме на тоа да му советуваме нагло да слабее, тоа е можно, но последиците посебно во зрелата и поодмината возраст може да бидат многу лоши. Затоа советуваме едно лесно слабеење, еден килограм, максимум два месечно, што не е голем труд, а кои многу ќе помогнат во адаптацијата на центарот за апетит, кој се наоѓа во мозокот, за да може да се адаптира на внес на помала количина на храна. Брзата рестрикција на храна доведува до брзо враќање на телесната тежина, па доаѓа дури и до зголемена телесна тежина. Тогаш е несреќен и пациентот и самиот лекар.
Се вели, забранетите нешта се послатки, така е и со слатките!
Значи, може да се консумираат разни видови на колачи, торти, но да се подготвени без шеќер. Може да се користи стевија или вештачки засладувачи кои ги има во вид на прашок, таблети, односно капки или течности. Но консумирањето да не биде секојдневно, во одредени прилики, и да биде со некоја мерка. Ембаргото психички оптоварува, затоа слободно може едно парче торта или кох, или некој колач, или некоја палачинка со тие вештачки засладувачи. Она што треба да го избегнувааат се заситени и полузаситени масти кои се наоѓаат во какаото и во кокосовото масло, палминото масло коешто го користат луѓе кои подготвуваат буреци и пити. Кое е мнгу вкусно, но има многу заситени масни киселини и е штетно по здравјето и има висока калорична вредност. Тоа треба да се сведе на минимум. Треба да се користат обични масла, најдобро маслиново или од маслена репка или од пченка. Пак ќе повторам, оброците да бидат помали и почести, со цел да се купира апетитот. Да бидат со свеж зелечук, повеќе месо, односно онаа медитеранска кујна која многу ја преферираме. Пожелно е да се пие и по малку црвено вино.
Терапија
Во однос на терапијата, доколку се прима преку една единица на килограм телесна тежина, наш совет е да се обратат кај нас. Тоа е претерано, значи се предозирани. Дури и преку половина единица на килограм телесна тежина, веќе е гранично. Тоа значи дека се предозирани, лошо се водени и дека најдобро е да се обратат кај нас да извршиме редукција на инсулинските дози. Бидејќи и самите пациенти ќе увидат дека и да ги намалиме примените единици за третина и за половина вредностите на крвниот шеќер ќе останат исти. Доколку останат на истите дози или ги покачуваме, во тој случај, реков, се јавуваат овие штетни последици, крвен притисок, зголемена телесна тежина… Значи, да се изврши корекција на инсулинот, не само на дозата туку и на видот на инсулинот, бидејќи лошо е ако некој човек има 70-80 години да му давате мешан инсулин. Тука има многу финеси, а бара многу трпение од страна и на лекарот, и на пациентот. Втората фаза е примена на лекови коишто ја намалуваат инсулинската резистенција. Тука би нагласил само една група којашто е ефективна, а тоа е групата на оние золидиндиони. Сите други останати групи имаат многу послаб ефект од споменатата. Иако се спомнуваат на понапредни места во водичите, нивниот ефект во однос на дијабетот е, можам да кажам, повеќе од скромен. Некои од нив се и премногу скапи, не се на листа и за таа цена ефектот не е добар. Паралелно со ова ги лечиме и другите компликации на оваа инсулинска резистенција, како што се покачениот крвен притисок, евентуално проблеми со нозете, крвни садови на друго место, очи итн. Одредуваме и дали пациентот воопшто треба да помине на инсулин и колкава е неговата сопствена инсулинска секреција, односно резерви.
