Проф. д-р Даниела Шукова-Стојмановска: Масти, витамини и минерали – нивната улога и важност во метаболизмот на спортистот!

Спортистите треба да изберат, пред се, масти од растително потекло; кога се витамините во прашање, пак, витамините А, Б1, ПП и Ц директно можат да ја зголемат ефективноста на тренингот и ја подобруваат спортската форма. Треба да се обрати внимание и на минералите како што се натриумот, калиумот, калциумот, магнезиумот, фосфорот, железото и јодот, поради нивната улога и важност во метаболизмот на спортистот, како и поради нивната поголема потрошувачка за време на тренинзите.

Мастите се, исто така, важен дел на исхраната, пред сe, заради тоа што ја изградуваат мембраната на секоја клетка, но се и неопходни за функцијата на стероидните (тестостеронот) и женските полови хормони (естрогенот и прогестеронот), но и за липосолубилните витамини (витамини растворливи во масти) – А, Д, Е и К. Нивниот внес може да оди и до 25-30 % од вкупниот енергетски внес, но само заради нивната висока калорична вредност (1 г масти дава 9 ккал).

Пишува: проф. д-р Даниела Шукова-Стојмановска,
Факултет за физичко образование, спорт и здравје, Скопје

Спортистите треба да изберат, пред се, масти од растително потекло, како: јаткасти плодови (ореви, бадеми, лешници, кикиритки), барем 2-3 лажици на ден од некое од маслата за салата (сончогледово, маслиново, пченкарно, ленено или од семки од грозје),  но и риба – заради омега-3 масните киселини.

ВИТАМИНИ

Витаминот Б1 влегува во состав на карбоксилазата, која овозможува декарбоксилација на пирогроздовата киселина (метаболизам на шеќери), витаминот Б2 учествува во изградбата на жолтиот дишен фермент, витаминот Б6 е извор на ензими кои учествуваат во преаминирање, пресулфирање и др. (метаболизам на белковини), витаминот Ц е составен дел на липазите (метаболизам на масти), витаминот А учествува во синтезата на видниот пурпур (родопсинот), витаминот Д учествува во изградбата на коските преку учество во метаболизмот на калциум и фосфор. Според  Ка; Ф. И., МекАрдле Њ.Д. (1993), во услови на ниска температура, организмот има зголемени потреби од вит. А, Б и Ц, во услови на прегрејување – од витамин Б1 и Ц, при зголемен внес на јаглехидрати во исхраната – потребен е повеќе витамин Б1, а при зголемена физичка активност растат потребите за витамините Б1, ПП и Ц. Витамините А, Б1, ПП и Ц директно можат да ја зголемат ефективноста на тренингот и ја подобруваат спортската форма.


МИНЕРАЛИ

Минералите влегуваат во состав на некои хранливи материи. На пример: сулфурот, железото, фосфорот – влегуваат во состав на белковините на цитоплазмата, фосфорот – во липоидите, железото – во хемо и миоглобинот, јодот – во тиреоидните хормони, калциумот и фосфорот – во состав на коските, фосфорот учествува во гликолитичните и оксидативните процеси, калциумот и магнезиумот учествуваат во нервно-мускулната надразливост итн. Недостатокот на минерали во храната доведува до реметење на функциите во организмот. Но пред се, треба да се обрати внимание на: натриумот, калиумот, калциумот, магнезиумот, фосфорот, железото и јодот, поради нивната улога и важност во метаболизмот на спортистот, како и поради нивната поголема потрошувачка за време на тренинзите.