Новата варијанта на SARS-CoV-2, омикрон, има околу 60 мутации, со 32 мутации само на шилестиот протеин. За разлика од омикрон, делта варијантата има вкупно 30 мутации. Поголемиот број мутации во омикрон варијантата може да значи дека вирусот е полесно пренослив и/или подобар во избегнувањето на имунолошката заштита. Иако овој голем број на мутации во омикрон варијаната е изненадувачки, појавата на уште една варијанта на SARS-CoV-2 не е неочекувана.
Низ природна селекција, случајните мутации се акумулираат во било кој вирус. Овој процес се забрзува во РНА вирусите, вклучувајќи го и SARS-CoV-2. Значи, ако и кога група мутации на некоја варијанта ќе и дадат предност во преживувањето во однос на нејзините претходници, варијантата ќе ги надмине сите останати постоечки варијанти на вирусот.
Едно од можните објаснувања за појавата на вирусните варијанти во повеќекратни мутации е продолжената инфекција кај пациентите чии имун систем е нарушен/супримиран – тоа е ситуација која може да доведе до брза еволуција на вирусот. Истражувачите претпоставиле дека некои од претходните варијанти на SARS-CoV-2, како што е алфа варијантата, може да потекнуваат од невакциниран заразен пациент кај кој инфекцијата била продолжена и за повеќе од една недела, токму поради нарушениот имун систем.
Омикрон варијантата има некои заеднички мутации со делта варијантата, но поседува и други сосема поинакви мутации. Претпоставката е дека комбинацијата на сите мутации ја прави или попренослива или поуспешна во имунолошката евазија од делта варијантата. Во тој случај, оваа варијанта би можела да завладее на епидемиолошката КОВИД-19 карта на светот. Меѓутоа, можно е и да необично големиот број на мутации би штетен за вирусот и да го направи нестабилен.
Експертите велат дека од искуството со вирусот на грип се знае дека процесот на прилагодување на вирусот никогаш не престанува. Ниските стапки на вакцинација во многу земји значат дека се уште постојат многу чувствителни домаќини за вирусот и дека тој ќе продолжи да циркулира и мутира се додека има каде да се шири. Појавата на омикрон варијантата е уште еден потсетник на важноста за забрзување на спроведувањето на вакцинацијата за да се стопира понатамошното ширење и мутации на SARS-CoV-2. Од исклучителна важност е да сите лица вакцинирани против КОВИД-19 примат и трета, т.н. бустер доза, а оние кои се уште не се вакцинирани, треба што побрзо да се пријават и да се вакцинираат.
Главното прашање е дали вирусот е доволно променет за антителата создадени со оригиналната вакцина повеќе не можат да го препознаат и да обезбедат заштита од таа нова варијанта.
Коронавирусите користат шилести протеини за да се врзат на АСЕ2 рецепторите на површината на човечките клетки и ги инфицираат. Сите мРНА вакцини против КОВИД-19 делуваат така што даваат упатства во форма на мРНА кои ги насочуваат клетките да направат безопасна верзија на шилестиот протеин. Овој шилест протеин потоа поттикнува човечкото тело да произведува антитела. Ако лицето било изложено на коронавирус, тие антитела се врзуваат на шилестиот протеин на коронавирусот и така ја попречуваат неговата способност да ги инфицира клетките на тоа лице.
Омикрон варијната содржи нов примерок на мутации на својот шилест протеин. Овие промени може да ја нарушат способноста на некои, но веројатно не на сите, антитела индуцирани со моменталните вакцини, да се врзат на шилестиот протеин. Ако тоа се случи, вакцините би можеле да бидат помалку ефикасни во спречување на инфекциите и пренесувањето на омикрон варијантата.
Постоечките мРНА вакцините, кодираат за шилестиот протеин од изворниот сој на коронавирусот. Шилестиот протеин прави испакнатини на надворешната страна на SARS-CoV-2 вирусот и му помага на вирусот да влезе во клетката. Во новата или ажурирана вакцина, упатствата за мРНА би го кодирале шилест протеин за омикрон.
Со замена на генетскиот код за создавање на шилест протеин за овој од оваа нова варијанта, со нова вакцина би се поттикнало создавање на антитела кои поефикасно се врзуваат за омикрон и кои поефикасно го спречуваат да ги инфицира клетки.
За да се направи ажурирана мРНА вакцина, потребни се две состојки: генетска секвенца на шилестиот протеин од новата варијанта и ДНК образец кој би се користел за изградба ба мРНА. Потребнис е само три дена за генерирање на кодот потребен за изработка на нова мРНА вакцина. Потоа би била потребна една недела за да се прозведат доволно дози мРНА вакцини за тестирање во лабораторија и уште шест недели за изведување на претклинички тестови за да се утврди дека новата вакцина функционира како што треба.
Значи, во рок од 52 дена, научниците би можеле да имаат ажурирана mRNA вакцина подготвена за почеток на производството на дози за клиничко испитување на луѓе. Тоа испитување најверојатно ќе бара уште најмалку неколку недели за вкупно околу 100 дена за ажурирање и тестирање на новата вакцина.
Додека трае ова испитување, производителите би можеле паралелно да почнат да го прилагодуваат својот сегашен процес на изработката на новатавакцина. Во идеален случај, по завршување на клиничкото испитување и ако вакцината биде одобрена, производството на нова вакцина може веднаш да започне.
Моментално не е дефинирано колку клинички податоци ќе бидат потребни за да се добие одобрение за прилагодена/ажурирана вакцина против КОВИД-19. Меѓутоа, сите состојки во новата вакцина би биле исти како и во постоечката. Единствената разлика би била неколку линии генетски код што би ја промениле формата на шилестиот протеин. Од безбедносна перспектива, ажурираната/прилагодена вакцина во суштина е идентична со веќе тестираните вакцини. Поради овие сличности, клиничкото тестирање можеби нема да треба да биде толку обемно како она што беше потребно за првата генерација вакцини против КОВИД-19.
Во најмала рака, клиничките испитувања за ажурирана/прилагодена вакцина веројатно би барале безбедносни проверки и потврда дека таа нова вакцина индуцира нивоа на антитела на ниво на одговорот на изворната вакцина на изворните соеви. Ако тоа биде можно, тогаш истражувачите би вклучиле само стотина, а не десетици илјади лица, за да ги добијат потребните клинички податоци.
Тврдењата дека кај МРНА вакцините постои можност мРНА да се “вгради“ во човечкито геном со помош на постоечкиот механизам во нашите клетки, кои вклучуваат протеини кај кои е забележана активност на реверзна транскрипција, односно препишување на мРНА во ДНК која потоа може да се “вгради“ во ДНК во јадрото на клетката, се инсинуации за кои во литературата нема никакви релевантни докази.
Истото важи и за тврдењата дека мРНА на вакцините се намерно дизајнирани за mRNA од вакцини да ги избегне сите одбрамбени механизми на нашите клетки и да предизвика појава на малигни и наследни болести. Важно е да се напомене дека безбедноста на мРНА вакцините се испитува со години и дека тие барања за безбедност на современите профилактички вакцини се исклучително строги. Со оглед дека процесот на производство на мРНА не бара токсични хемикалии или клеточни култури кои би можеле да бидат контаминирани, производството на мРНА ги избегнува вообичаените ризици поврзани со други вакцини кои содржат живи вируси, вирусни вектори, инактивирани вируси и делови од протеини на вирусот.
Кај лицата кои се вакцинирани со мРНА вакцини, дури и кога би постоеле теоретски ризици од инфекција или интеграција на векторот во ДНК на клетките на домаќинот, тие не се причина за загриженост и мРНА вакцините се сметаат за безбеден формат за вакцини, па дури и лекови на иднината.
Важно е да се напомене дека една од претходните варијанти, B.1.351, од октомври 2020 година била отпорна на тогаш актуелните вакцини и се сметало дека е неопходно да се прилагодат постоечките мРНА вакцини. Производителите брзо одговорија на потенцијалната закана со развивање на ажурирана мРНА вакцина соодветна на таа варијанта и спроведени се клинички испитувања за тестирање на новата вакцина. За среќа, оваа варијанта не стана доминантна, но доколку станеше, производителите на вакцини ќе беа подготвени да ја направат достапна оваа ажурирана вакцина.
Многу е веројатно дека омикрон варијантата не е последна што ќе не загрижува и можно е да се појават уште варијанти на SARS-CoV-2 .
Како што SARS-CoV-2 продолжува да се шири меѓу луѓето, природната селекција и адаптација ќе резултира со појава на повеќе варијанти кои веројатно би можеле да бидат попреносливи од делта. Доколку се појави потреба за омикрон, или која било идна варијанта, да бара нова вакцина, производителите веќе направија “генерална проба“ и се очекува да бидат подготвени да одговорат на предизвикот.
