Пишува: Д-р Симонида Котларова – Попоска
Гинеколог
Инфекцијата со високо ризични ХПВ типови тежнее да трае подолго отколку таа со ниско ризични типови и може да резултира со цервикална дисплазија која води кон карцином на грлото на матката.
Осум високо ризични ХПВ-типови се одговорни за 95 отсто од сите цервикални карциноми, додека два од нив (типови 16 и 18) предизвикуваат околу 70 отсто од карциномите на грлото на матката.
Инфекцијата со повеќе високо ризични типови дејствува синергистички во цервикалната карциногенеза. Степен 1 цервикална интраепителијална неоплазија (ЦИН 1) укажува на активна ХПВ-инфекција и може да се повлече спонтано кај 40 отсто од случаите. ЦИН 2 претставува лезија од висок степен, а ЦИН 3 најмалку се повлекува и прераснува во цервикален карцином. Ниско ризичните ХПВ-типови 6 и 11 предизвикуваат 90-95 отсто од гениталните брадавици. Меѓутоа, коинфекција со повеќе типови е релативно честа, така што присуството на брадавиците не исклучува високо ризични типови. Високо ризични ХПВ-типови се најдени во 31 отсто од гениталните лезии.
ТЕСТИРАЊЕ
ХПВ може да се детектира преку ПЦР тестирање или со ДНА-тестирање. Тестирањето за ниско ризични ХПВ-типови кои не предизвикуваат цервикален карцином нема клиничка корист, поради што моментално достапните ДНА-тестови детектираат само високо ризични ХПВ-типови. Таков е Hibrid Capture II High Risk ХПВ-тест кој открива 13 високо ризични типови. Сензитивноста му е приближно 90 отсто и може да се комбинира со цитологијата (ПАП) кај жените на 30 години и постари. Ако двата теста се негативни, можат да се повторат по три години.
РИЗИК-ФАКТОРИ
Гениталниот контакт е водечки ризик-фактор за добивање ХПВ.
Ризикот се зголемува со бројот на сексуални партнери. Други ризик-фактори вклучуваат мултипни партнери, секс во раните години, некористење кондом и сексуално- преносни инфекции. Употребата на кондомот е само 70 отсто ефикасна во превенцијата на ХПВ-преносот поради тоа што постои контакт со гениталната кожа. Пушењето е исто така поврзано со перзистентните ХПВ-инфекции. Жените што пушат повеќе од 20 цигари на ден имаат зголемена шанса за перзистентна ХПВ-инфекција споредено со оние што пушат помалку од 10 цигари на ден. И мажите што пушат имаат зголемена шанса да добијат генитални брадавици споредено со непушачите.
ЗАШТИТА СО ВАКЦИНА
Постојат две одобрени ХПВ-вакцини. Едната е четиривалентна вакцина која штити од ХПВ-типовите 6,11,16 и 18. Одобрена е во 2006-та година за девојки и жени од 9 до 26 години. Штити од гениталните брадавици и од цервикалниот карцином и се дава како серија од три вакцини (во месеци 0, 1 до 2 и 6).
Втората е бивалентната вакцина која штити од типовите 16 и 18, но не и од типовите 6 и 11. Четиривалентната вакцина (која се употребува и кај нас) е речиси 100 проценти ефикасна во превенција на прекарцинозните лезии (ЦИН 2 и ЦИН 3) и на гениталните брадавици кога е дадена на пациенти неизложени на инфекцијата. Меѓутоа, вакцината дадена на сексуално активни и на ХПВ изложени жени има помала заштита.
Се препорачува рутинска употреба на вакцината ХПВ кај девојчиња од 11 до 12-годишна возраст, со можност да се дава и од 13 до 26-годишна возраст.
Засега нема доволно податоци за или против рутинска вакцинација кај жените од 19 до 26 години. Должината на заштитата е најмалку пет години, а е планирана студија за следење на 15-годишни резултати. Неопходна е долгорочна заштита за ХПВ вакцинацијата да биде исплатлива. Двете вакцини изгледаат безбедни и имуногени. Најчести споредни ефекти се локална реакција на вакцината, вртоглавица, мачнина и онесвестување. И покрај вакцинацијата, важно е цервикалниот скрининг (со ПАП-брис) да продолжи и понатаму, поради тоа што е малку веројатно вакцината да го смени текот на веќе постојната инфекција или да ги излекува сите со ХПВ предизвикани заболувања.
НЕРУТИНСКО ВАКЦИНИРАЊЕ МОМЧИЊА
Одобрена е нерутинска употреба на квадривалентната вакцина кај момчињата од 9 до 18-годишна возраст поради превенција на гениталните брадавици. Иако мажите претставуваат резервоар за женската ХПВ-инфекција, недостигот на докази за корист и исплатливост ја прават вакцинацијата на ова популација контроверзна. Исто така, постојат докази дека обрежувањето може да ја намали ХПВ-инфекцијата кај мажите.
ЛЕКУВАЊЕ
Кога станува збор за лекувањето при ХПВ-инфекциите и последиците од нив, постојат повеќе начини.
Кондиломите се отстрануваат по хируршки пат со скалпел или ласер, како и со крио и електротерапија. Втора можност е премачкување на израстоците со подофилин, кој претставува хемиска смола добиена од плодот на белиот глог и спаѓа во групата на растителни цитостатици. За премачкување на надворешните кондиломи, на матката и на вагината, може да се користи и три-хлор оцетна киселина (ТЦА).
Истражувањата покажаа дури 50-80 отсто на благи нарушувања во ПАП-тестот со позитивен наод на ХПВ (високо ризичен) и спонтано се нормализираат без лекување. Понекогаш овие промени брзо се влошуваат. Од иста причина, кај наод на ХПВ-инфекција на грлото на матката, најважен совет е редовна ПАПконтрола – вели докторката. Повторен наод на дисплазија со ХПВ инфекција е индикација за проширена колпоскопија со идентификација на промените. По потреба се прави хистолошка дијагностика (биопсија), а во зависност од резултатите на располагање за понатамошно лекување се хируршките методи на конизација (ласер, класична конизација, ЛЛЕТЗ), со кои се отстранува нездравото ткиво на грлото на матката, заедно со вирусот. Кај пониските степени на дисплазија, опишани се извонредни резултати на лечење со ниски дози на природен интерферон, со успех на терапијата од 80 до 100 отсто. Главната цел на локалното лечење со интерферон е инхибиција на вградувањето ХПВ во геномот на сѐ уште неинфицираните клетки кои ја градат слузницата на вагината и на грлото на матката. Со примената на вакцината против ХПВ се смета дека конечно ќе се намали ризикот од оваа опасна инфекција.
Првиот дел од стручната тема за ХПВ, од д-р Симонида Котларова-Попоска: Хуман папилома вирус – ХПВ манифестации и ризици (1)
