Пишува: Проф. д-р Анита Арсовска
Универзитетска клиника за неврологија
Мозочен удар може секому да му се случи, во кое било време и на кое било место. Денес мозочниот удар е водечка причина за попреченост ширум светот и втора причина за смрт, но речиси сите мозочни удари може да се спречат. Околу 14,5 милиони луѓе годишно добиваат мозочен удар, а 5,5 милиони луѓе завршуваат летално како резултат на мозочниот удар, додека 80 милиони луѓе преживеале мозочен удар ширум светот. Многумина кои преживеале мозочен удар се соочуваат со значителни предизвици кои вклучуваат физичка попреченост, тешкотии во комуникацијата, промени во начинот на размислување и чувствување, губење работа, приходи и социјални контакти.
Превенција од мозочен удар
Еден од четворица од нас ќе има мозочен удар во текот на животот, но речиси сите мозочни удари може да се спречат. Ако сакате да избегнете мозочен удар, првиот чекор е да ги разберете вашите индивидуални фактори на ризик. До 90% од мозочните удари може да се спречат со решавање мал број фактори на ризик, вклучувајќи хипертензија, диета, пушење и вежбање. Превентивната акција на мозочен удар, исто така, ќе придонесе за масовно намалување на мозочниот удар и ќе придонесе за глобалните цели за намалување на кардиоваскуларните болести, рак, дијабетес и други значајни причини за смрт и страдање ширум светот.
Намалете го бројот на мозочни удари на половина
Светската организација за мозочен удар води развој и имплементација на интегрирана стратегија за превенција, која има потенцијал да го намали бројот на мозочни удари на половина до 2030 година. Со фокус на земјите со низок и среден приход, каде мозочниот удар, не само што е позастапен, туку има и најразорно влијание, вклучува: пристап до комбинирана терапија со ниски дози за пациенти со среден ризик од мозочен удар; развој на специјалисти за мозочен удар – здравствени работници во заедницата; пристап до иновативни мобилни технологии кои поддржуваат пристап до информации за превенција
Зошто треба да ја потенцираме важноста од превенцијата на мозочен удар
Справување со вториот најголем убиец во светот бара нови пристапи во превенцијата и управувањето со ризиците, вели членот на одборот на Светската организација за мозочен удар, проф. Валери Фејгин. Во изминатите 25 години глобалниот товар на мозочен удар експоненцијално се зголеми. Мозочниот удар се повеќе влијае на ниските и средните примања, со модел на инциденца што покажува значителни разлики врз основа на полот и етничката припадност и зголемениот број мозочни удари кај помладите луѓе. И покрај сите наши напори околу примарната превенција од мозочен удар, нашите сегашни приоди кон превенција, скрининг и управување со ризици очигледно не ја постигнуваат целта.
Проф. Фејгин советува дека треба да ги преземеме следните клучни чекори за да придонесеме кон свет ослободен од мозочен удар.
- Зголемете ја свеста
И покрај тоа што е втор најголем убиец на глобално ниво, јавната свест за ризиците од мозочен удар и начинот на управување со нив е сè уште мала. Координираните глобални и национални кампањи, кои ја креваат свесноста за тоа како да се намалат и управуваат со индивидуалните ризици од мозочен удар имаат потенцијал да дадат значителни придобивки во превенцијата од мозочен удар.
- Отфрлете ја категоријата „низок ризик“
Осумдесет отсто од мозочните удари се случуваат на луѓе за кои се смета дека имаат низок апсолутен ризик од мозочен удар. Треба да ги охрабриме сите сериозно да го прифатат ризикот од мозочен удар. Да му кажете на некого дека е „низок ризик“ дава лажно уверување и не обезбедува мотивација што им е потребна на луѓето сериозно да ги сфаќаат ризиците и да преземат чекори за нивно решавање.
- Контролирајте го високиот крвен притисок
Неконтролираниот висок крвен притисок го зголемува ризикот од мозочен удар кај една личност за четири до шестпати. Третманот на високиот крвен притисок како фактор што придонесува за мозочен удар би резултирало во значително намалување на мозочните удари. Сепак, одлуката дали да се лекува за висок крвен притисок во моментов се заснова на целокупната пресметка на кардиоваскуларните болести со висок ризик. Некој со хипертензија може да не биде третиран, бидејќи нивниот вкупен петгодишен ризик од КВЗ е помал од 15%. Овој пристап треба да се разгледа.
- Подобрете ги алатките за скрининг
И покрај фактот дека речиси три четвртини од глобалниот товар на мозочен удар се прeпишуваат на фактори на животниот стил, со исклучок на пушењето, сегашните алатки за скрининг на мозочен удар не вклучуваат голем број клучни фактори на ризик. Треба да ги подобриме нашите алатки за скрининг за да вклучиме фактори на ризик во однесувањето, како што се лошата исхрана, дебелината, нивото на активност и внесувањето алкохол.
- Станете чувствителни на различностите
На глобално ниво и во рамки на земјите, нашето население е сè поразновидно. Но, моделите што ги користиме за да предвидиме нивоа на ризик во голема мера се засноваат на студијата „Фрамингам“, чии субјекти беа главно белци, северноамерикански. Решавањето на значајните разлики во стапките на мозочен удар меѓу етникумите и полот ќе бара алатки, кои можат подобро да ги предвидат ризиците од мозочен удар за специфични популации, за да може овие да бидат поефикасно управувани.
- Испорачајте пристапни решенија
Трошоците за посета на лекар за проценка на CVD, лабораториски тестови и лекови кои можат да го намалат ризикот од мозочен удар можат да бидат значителна бариера за лица кои немаат финансиски средства во земјите со висок, низок и среден приход. Проценките на ризиците со ниска цена и стратегиите за управување се од суштинско значење. Мобилните технологии нудат ветувачки, достапни, мотивациски, едукативни и потврдени алатки за превенција од мозочен удар и за пациентите и за здравствените работници што треба да ги истражиме и развиеме.
- Спроведување превентивни стратегии ширум населението
И покрај јасните докази за ефективноста на стратегиите ширум населението, сè уште нема ниту една земја во светот што ги спроведува во целост на ниво на население. Оданочувањето на тутун, шеќер и алкохол не само што ќе се справи со појавата на мозочен удар, туку ќе обезбеди приход за поддршка на истражувањето, развојот и спроведувањето културолошки соодветните пристапи кон примарна превенција.
- Изградба на партнерства и застапување
Ако сакаме да постигнеме промени и интервенции кои се потребни за да се поттикне позитивното однесување, треба да изградиме партнерства меѓу здравството и владата и да обезбедиме докази за поддршка на посилното застапување од невладините организации.
Клучни приоритети за постапување
Во текот на последните 10 години животниот ризик од мозочен удар кај возрасни над 25 години се зголеми од еден на шест на еден на четири, а 80 милиони луѓе во светот доживеале мозочен удар и според проекциите за следните децении, оваа бројка и понатаму ќе се зголемува. Јасно е дека долгорочното лично и социоекономско влијание на мозочниот удар бара специфична политика и акција. WSO идентификува три клучни области за дејствување на глобалната политика, на кои треба да се работи со членовите и партнерите за да се унапредат на глобално, регионално и национално ниво.
- Имплементација на стратегии за превенција на мозочен удар кај населението
Откривање и лекување хипертензија, борба против традиционалните и новите форми на употреба на тутун, намалување на штетната употреба на алкохол и поттикнување на физичка активност и здрава исхрана.
- Подобрени услуги за пациентите со мозочен удар
Воспоставување единици за мозочен удар, неопходни лекови и медицински помагала, како што е ендоваскуларен третман и рехабилитација, сите достапни преку универзално здравствено осигурување за да се намалат нееднаквостите.
- Подобро познавање кај популацијата за симптоми на мозочен удар и навремен прием во болница
Брзи кампањи за подигање на свеста и развој на итна здравствена заштита обучена за мозочен удар.
- Развој и испорака на сеопфатни акциски планови за мозочен удар од владите
Користење на постојните рамки развиени од глобални експерти за мозочен удар и групи пациенти за водење одлуки за политиките за сите аспекти на мозочен удар, вклучително и превенција, откривање, лекување и долготрајна нега.
- Подобрена долгорочна поддршка за пациенти и негуватели по мозочен удар
Развивање и поддршка на капацитетот на национални и локални организации за поддршка на мозочен удар.
