Пишува: Д-р Сузана Мијовска
Интернист
Пролив или дијареја е зачестено празнење на цревата во вид на ретка, слузава столица. Се случува поради абнормално брзо движење на фекалните материи низ дебелото црево, па има зголемување на содржината на течностите или на волуменот на цревната содржина. Поради тоа се јавува зачестено вршење нужда со водникави столици со различен степен на вискозитет. Исфрлената цревна содржина понекогаш може да содржи примеси од крв, гној и други материи. Пред самото настапување на оваа состојба доаѓа до изразена перисталтика (цревни движења), што неретко е проследено со болни грчеви.
Дијарејата може да биде акутна (кога настапува ненадејно, трае кратко и поминува без последици) или хронична (кога трае по неколку недели или месеци).
НАМАЛЕНО ВРЕМЕ НА АПСОРПЦИЈА
Намалување на времето на апсорпција настанува кога фекалните материи не се доволно време во контакт со соодветната апсорпциска површина на дигестивниот тракт. Последица на ова е зголемување на количеството на течност во цревната содржина. Фактори кои ја предизвикуваат оваа состојба се: ресекција на желудникот, на тенкото или на дебелото црево, пилоропластика, ваготомија , употреба на одредени медикаменти (антациди и лаксативи кои содржат соли на магнезиум), хуморални агенси кои го забрзуваат протокот на фекални материи со стимулација на мазните мускули во ѕидот на цревата.
МАЛАПСОРПЦИЈА
Малапсорпција (лоша апсорпција) предизвикува дијареја преку осмотски и секрециски механизми. Во првиот случај таа настанува како последица на внесување храна богата со неапсорптивни хидросолубилни состојки со мала молекуларна тежина, додека некои липиди дејствуваат како стимулатори на секрецијаипредизвикуваат секрецискадијареја. Дијарејата поврзана за малапсорпцијата може да се развие и кога транспортот на цревната содржина е продолжен и доаѓа до размножување на бактериите во тенкото црево. Најчести фактори кои предизвикуваат ваков вид дијареја се: целијачна болест (интолеранција на глутен ), малапсорпција на фруктоза (овошен шеќер), пернициозна анемија, намалена секреција на панкреасот (во случај на цистична фиброза или панкреатитис), радијална фиброза, хемотерапија итн.
МОТОРНА ДИЈАРЕЈА
Моторна или моталитетна дијареја настанува заради забрзување на перисталтиката (моторнатаактивност) на тенкото и на дебелото црево. Најчесто се јавува заради лачење активни супстанции како вазоинтестиналниот пептид, серотонин и калцитонин или како последица на нарушување во активностите на автономниот нервен систем (посебно на парасимпатикусот).
ПСИХОГЕНА ДИЈАРЕЈА
Психогена или емоционална дијареја настанува во моменти на зголемена нервна напнатост, кога силна стимулација на парасимпатичниот нервен систем предизвикува зголемување и на моталитетот и на секрецијата на завршниот дел на дебелото црево.
КОМПЛИКАЦИИ
Во текот на дијарејата може да дојде до губење на течности и појава на дехидратација, електролитен дисбаланс и васкуларен колапс. Колапс може особено брзо да се развие кај деца, постари и лица со попреченост, како и кај пациенти со тешки облици на дијареја каква што се сретнува кај колерата. Губењето бикарбонати може да предизвика метаболичка ацидоза, а хипомагнеземија појава на мускулна тетанија.
ДИЈАГНОЗА
Точна дијагноза се поставува врз основа на анамнеза, клинички преглед, лабораториска анализа на електролитите, микро и макроскопски преглед на столицата и дополнителни дијагностички постапки: ректоскопија, сигмоидоскопија, биопсија на ректалната слузница (заради патохистолошки преглед), рендгенографија и евентуално функционален преглед на панкреасот (одредување на панкреасните ензими и панкреатографија).
ЛЕКУВАЊЕ
Терапијата за дијареа главно е симптоматска. Основата на терапијата е надоместување на вода и електролити, која во случаите на тешка дијареја се спроведува парентерално. Како антидијароици може да се користат разни атсорбенси (на пр. магнезиум-алуминиум-силикат) кои ги врзуваат евентуално присутните бактерии, токсини или разградни продукти. Пробиотици кои содржат лиофилизирани бактериски култури кои помагаат за обнова на бактериската цревна флора. Опиоидните лекови со слабо изразено централно дејство (лоперамид, дифеноксилат), како и кодеинот, ефикасно ги отстрануваат симптомите на дијареја, но нивната примена не се препорачува кај фебрилни пациенти, а и кога се сомнева на инфективна етиологија на дијарејата бидејќи може да го продолжат времето на закрепнување. Кај тешка и долготрајна дијареја со познат бактериски предизвикувач се спроведува терапија со антибиотици.
ПРЕВЕНЦИЈА
- Обрнете особено внимание на хигиената на рацете. Измијте ги со вода и сапун секој пат кога одите во тоалет или ракувате со храна.
- Алкохолот во форма на гел емногу корисен за дезинфекција на рацете и спречување на ширење на патогенимикроорганизми.
- Екстремни хигиенскимерки на кујнскиот прибор што ќе го користите.
- Овошјето и зеленчукот добро измијте ги пред да ги консумирате.
- Доколку се сомневате во потеклото на водата, консумирајте вода во шише. Ако не сте во можност да користите фабрички флаширана вода, користете зовриена и оладена вода.
- Чувајте ја храната во фрижидер.
- Обрнете внимание на одредена храна, како што се јајца, месо, млеко имлечни производи, бидејќи тие имаат поголема веројатност да пренесат болести како што е салмонелозата.
- Избегнувајте храна што е на собна температура повеќе од 24 часа.
- Не споделувајте вода, храна или кујнски прибор со други луѓе.
