Трансплантацијата на хематопоетски матични клетки (ТХМК) претставува сложена биолошка манипулација, со која денес се лекуваат голем број на хематолошки и нехематолошки малигни болести, вродени и стекнати имунодефициенции, болести на метаболизмот и тешки автоимуни заболувања. Почнувајќи од 25 септември 2000 г., трансплантација на матични клетки се работи (речиси) 18 години на Универзитетската клиника за хематологија во Скопје.
Трансплантација на матични клетки
Се работи за една мултидисциплинарна метода во којашто се вклучени повеќе институции, меѓу другите и Институтот за микробиологија и паразитологија, кадешто од почетокот ја воспоставивме стратегијата за превенција и третман на инфекциите, бидејќи овие пациенти се најтешко имунокомпромитирана група на пациенти. Нивниот имунитет е значително оштетен поради тоа што тие добиваат високи дози на хемотерапија, која е кондиционирање пред да се изврши самата трансплантација.
Протокол пред трансплантација
Пред да се изврши трансплантацијата се аплицираат локални дози на хемотерапевтици, тоа се комбинирани протоколи на високи дози на хемотерапевтици со кои се има за цел да се уништи болниот коскен мозок на пациентот и да се направи трансплантација со која што преку имунолошки механизми ќе се излекува основната болест на пациентот.
Трансплантацијата, сама по себе, воведува еден високодозен хемотераписки протокол, којшто го уништува имунитетот на пациентот. Тој врши тешка неутропенија, врши уништување на Т и Б лимфоцитите и ја намалува продукцијата на имуноглобулини на самиот пациент. Покрај тоа, се оштетуваат и физичките бариери на нормална одбрана на организмот, како што се мукозните бариери, како што е усната лигавица во која има мукозитис, како лигавицата на цревата во којашто има гастроинтестинална флора и тоа е можност да се случат инфекции кои може да бидат фатални кај овие тешко имунокомпромитирани пациенти. Нивната одбрана е тешко компромитирана затоа што имаат, како што веќе наведов, основна болест, којашто е тешко имунокомпромитирана, бидејќи со оваа терапија се лекуваат пациенти со акутни леукемии, мултипни миеломи, лимфоми, имунодефицитни состојби и други болести во кои имунитетот е тешко оштетен.
Трансплантацијата, сама по себе, воведува еден високодозен хемотераписки протокол, којшто го уништува имунитетот на пациентот. Тој врши тешка неутропенија
Три фази на имунолошко опоравување кај трансплантирани болни
Откако ќе се направи трансплантацијата треба да се прифати графтот, односно трансплантатот и заради тоа почнува од тогаш да се етаблира новиот имунитет, односно е потребен период на имунолошки опоравок. Тој се дели во три фази:
Фаза 1 – од 0 до 30 ден: PREENGRAFTMENT (апластична фаза), бидејќи тогаш пациентот е се уште под дејство на хемотерапискиот цитостатски протокол;
Фаза 2 – од 30 до 100 ден после трансплантацијата: POSTENGRAFTMENT. Тоа е фаза на акутен GVHD или акутна фаза на калемот против домаќинот (graft versus host);
Фаза 3 – после 100 ден: ДОЦНА фаза (хроничен GVHD), во која што се среќаваат доцни инфективни компликации.
Секоја од овие фази се карактеризира со присуство на различни типови на микробиолошки предизвикувачи. Во првата фаза во раната aпластична фаза доминираат бактериите, тогаш пациентот е се уште сместен во хоспитални услови во нашата болница, во стерилни услови, така што од интерес е изолацијата на соодветни микроорганизми, бидејќи пациентот живее во стерилна единица.
Секој трансплантационен центар си има свои специфики и своја специфична флора и затоа е неопходно да се мониторира флората. Ние тоа го правиме преку мониторирање на секој пациент со два пати неделно земање на соодветни култури, тоа се хемокултури, култури од централниот венски катетер, уринокултури, брис од нос и грло и следење на микробиолошката флора во самиот простор со земање на култури од воздухот, од просториите, работните маси, мора да се следи комплетно целата микробиолошка флора.
